Chuyên gia nói gì về đề thi học sinh giỏi quốc gia nhắc đến 'sự tử tế'

Đề thi học sinh giỏi quốc gia môn văn năm học 2019 – 2020 chú trọng kích thích sự tư duy sáng tạo, phản biện của học sinh. Đặc biệt có nhắc đến 'sự tử tế'.

Đề thi học sinh giỏi quốc gia môn văn năm học 2019 – 2020 gồm 2 câu: Câu nghị luận xã hội yêu cầu bày tỏ suy nghĩ về "con đường" trong nhan đề bản dịch tiếng Việt cuốn sách của Inamori Kazuo - một doanh nhân người Nhật, qua câu: "Con đường đi đến thành công bằng sự tử tế".

Câu nghị luận văn học yêu cầu trả lời cho câu chuyện, trong thời đại ngày nay, liệu văn học có khả năng giúp con người hóa giải được những áp lực trong đời sống tinh thần?

Đề thi học sinh giỏi quốc gia môn văn năm học 2019 – 2020

Đề thi này được nhiều người đánh giá là rất hay và cũng khiến nhiều học sinh thích thú với cách ra đề mới mẻ này.

Nhận định về đề thi học sinh giỏi quốc gia môn văn năm học 2019 – 2020, các thầy cô trong tổ Văn của Hệ thống giáo dục HOCMAI cho hay, cả hai câu nghị luận xã hội và nghị luận văn học đều đặt ra những vấn đề quen thuộc mà không bao giờ nhàm chán của cuộc sống và văn chương, đều không có điểm tựa nào ngoài vốn sống, vốn văn chương và năng lực nhận biết, lí giải vấn đề của thí sinh.

Câu nghị luận xã hội khá thú vị bởi nhiều lẽ. Trước hết là cách nhìn ra vấn đề khá độc đáo từ nhan đề một cuốn sách dịch “Con đường đi đến thành công bằng sự tử tế” thay vì những danh ngôn, quan niệm, hay những câu chuyện… như phần lớn các đề quen thuộc.

“Thành công” và “tử tế” là hai vấn đề thường xuất hiện độc lập trong rất nhiều đề thi, rất nhiều bài viết – sự kết nối giữa chúng với nhau trong mối quan hệ nhân quả chính là góc nhìn tạo hứng thú cho học trò trong thời đại của các trào lưu Startup và “việc tử tế” - đăc biệt khi người ta nói nhiều tới “việc tử tế” như một tín hiệu cho thấy cuộc sống đang thiếu vắng sự tử tế, và nhiều thành công bất chấp cả đạo lí lẫn pháp lí.

Câu lệnh yêu cầu trình bày “suy nghĩ của anh/chị về “con đường” này” sẽ mở ra khá nhiều khả năng kiến giải – dù có thể thấy trước hướng khẳng định sẽ chiếm tuyệt đại đa số khi làm bài, bởi học trò sẽ không khó khăn để nhận ra tính đúng đắn muôn đời của sự tử tế.

Tuy nhiên, đề bài vẫn mở ra những khoảng trống của thử thách giúp phân loại những bài viết nhằm tới cái đúng đương nhiên, an toàn với những bài viết thể hiện hiểu biết xã hội sâu rộng, thể hiện những trăn trở suy tư thấu đáo trước mối quan hệ giữa lẽ phải với thực tế cuộc sống nhiều khi trái ngược.

Học sinh sẽ thể hiện kiến thức đời sống xã hội, năng lực lí giải và nhất là bản lĩnh tự chủ của mình khi đặt được vấn đề về nghịch lí và hướng giải quyết nghịch lí khi sống tử tế, trung thực thường thua thiệt, thậm chí thất bại.

Tuy nhiên, cũng vì nghịch lí này đang trở thành lẽ đương nhiên trong thực tế cuộc sống nên nếu học sinh không có tầm nhìn sâu rộng, không có khả năng lí giải, lập luận…, đề bài dễ đưa tới những bài văn viết như …nghị quyết hay bài giáo dục công dân!

Câu nghị luận văn học đề cập vấn đề quen thuộc của lí luận văn học là chức năng văn học, đặt vấn đề cụ thể về khả năng của văn học nhằm “giúp con người hóa giải những áp lực” trong cuộc sống. Với yêu cầu này của đề bài, học trò phải nắm chắc và đề cập được tất cả các chức năng của văn học, từ nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, cho tới giao tiếp, giải trí…

Thử thách của đề bài không chỉ dừng lại ở phần kiến thức khá nặng của lí luận văn học vốn trừu tượng với các em mà còn hiện hữu chủ yếu ở cách các em xử lí mảng kiến thức ấy khi kết hợp với những minh chứng qua văn chương; thậm chí, khó khăn còn xuất hiện ngay trong mảng kiến thức đời sống khi các em đề cập tới những áp lực của đời sống tinh thần.

Khoảng trống trong dư địa vấn đề của câu nghị luận văn học có phần rộng hơn câu nghị luận xã hội khi học sinh hoàn toàn có thể đặt vấn đề phản biện về khả năng hóa giải áp lực tinh thần của văn chương, trong khi vấn đề về sự tử tế để thành công rất khó phản biện mà không chạm tới hàng rào đạo lí.

Thậm chí, nếu một số em cảm thấy sự bất lực của văn học với những áp lực ngày càng nặng nề trong cuộc sống thời hiện đại, các em có thể đặt ra những vấn đề lớn hơn về môi trường sống, môi trường xã hội… - cội nguồn của văn học.

Vả lại xưa nay, dù được coi là phương tiện “chở đạo/đâm gian”, văn chương vẫn chỉ là sự ánh chiếu cuộc sống, có thể phản ánh, khơi thức, dự báo..., nhưng thật khó để “hóa giải”. Đây cũng là sự thật mà không nhiều học trò có thể đề cập.

Nguồn: [Link nguồn]Nguồn: [Link nguồn]