Phim cổ trang Việt đang tụt hậu hay do khán giả quá khắt khe?

Nhiều bộ phim do gặp phải sự phản đối của dư luận mà không thể khởi chiếu hoặc nếu “cố đấm ăn xôi” thì cũng bị chết yểu. Phim cổ trang đang đối mặt với nghịch lý: làm hay không làm cũng đều bị chê.

Ngậm ngùi phim cổ trang Việt

Có một thực tế phải thừa nhận là dòng phim cổ trang Việt phát triển chậm hơn khá nhiều so với các nước trong khu vực như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản … Tính từ năm 1990 trở lại đây, Việt Nam có khoảng trên 40 bộ phim cổ trang các loại – một con số quá khiêm tốn. Mặc dù hiện nay chúng ta chưa thống kê được Trung Quốc, Hàn Quốc sản xuất bao nhiêu bộ phim cổ trang mỗi năm.

Thế nhưng khảo sát nhỏ đã cho thấy nhiều thông tin thú vị. Khảo sát của phóng viên trên website xem phim online cho thấy, năm 2015 trang web này giới thiệu tới khán giả 15 bộ phim cổ trang Hàn Quốc và gần 50 phim cổ trang Trung Quốc (bao gồm cả thể loại điện ảnh và truyền hình). Một con số so sánh ấn tượng.

Bên cạnh số lượng “khủng” thì chất lượng những bộ phim của nước bạn được đánh giá rất cao. Nhiều bộ phim đã “làm mưa làm gió” trên truyền hình và tạo thành những trào lưu ăn theo rầm rộ của cộng đồng mạng. Chúng ta có thể dễ dàng liệt kê ra hàng tá những bộ phim như: Võ Tắc Thiên, Bộ bộ kinh tâm ... (phim Trung Quốc), Hậu duệ mặt trời, Vì sao đưa anh tới ... (phim Hàn Quốc). Trào lưu chế ảnh ăn theo nhân vật Võ Tắc Thiên (trong phim Võ Tắc Thiên) hay chế ảnh quân phục lính Hàn (trong phim Hậu duệ mặt trời) từng khiến báo giới tốn không ít giấy mực.

Phim Lửa Phật của đạo diễn, diễn viên Dustin Nguyễn thành công về PR nhưng thất bại ở phòng vé

Nếu đem so sánh với những cường quốc phim cổ trang như vậy, rõ ràng phim cổ trang Việt đang bị tụt hậu khá xa. Chia sẻ về vấn đề này, đạo diễn Vương Đức, Giám đốc hãng phim truyện Việt Nam cho biết: “Tôi cho rằng chúng ta không nên đặt ra phép so sánh như vậy. Trung Quốc hay Hàn Quốc đều rất có tiềm lực trong lĩnh vực này. Họ có cơ sở vật chất rất tốt, diễn viên được đào tạo bài bản, đội ngũ tư vấn và ê kíp làm phim chuyên nghiệp. Và điều quan trọng hơn cả là họ có tiền.

Để thực hiện một dự án phim cổ trang, họ sẵn sàng bỏ ra cả trăm triệu đô la trong khi ở Việt Nam chưa có bộ phim nào vượt quá 2 triệu đô la. Đó là chưa kể họ có nền tảng rất tốt, từ nội lực văn hóa, kinh nghiệm, phim trường, kỹ thuật, khả năng áp dụng công nghệ vào sản xuất phim .... Vì thế việc so sánh như vậy rất khiến cưỡng”.

Tất nhiên nói như vậy không có nghĩa là mọi phim cổ trang Việt đều dở và phim do nước bạn sản xuất đều hay. Ngay cả bộ phim đình đám Võ Tắc Thiên khi ra mắt cũng bị khán giả Trung Quốc phản đối dữ dội do phục trang quá gợi cảm và không phù hợp với truyền thống. Trong khi giới phê bình điện ảnh trong nước đánh giá rất cao bộ phim Long Thành cầm giả ca (đạo diễn Đào Bá Sơn) vì khả năng truyền tải nhiều thông điệp văn hóa.

Phim Mỹ nhân là điển hình mới nhất cho trường hợp phim cổ trang Việt bị khán giả quay lưng

Đạo diễn Vương Đức cũng thừa nhận điều này và phân tích: “Điện ảnh Trung Quốc, Hàn Quốc có rất nhiều phim cổ trang hay nhưng bên cạnh đó cũng có những bộ phim tệ. Chẳng qua khán giả Việt không được tiếp xúc với những tác phẩm chất lượng thấp đó mà thôi. Và vì khán giả toàn được xem những bộ có kịch bản hấp dẫn, diễn viên đẹp và diễn xuất hay nên họ mặc định phim do nước ngoài sản xuất đều hay. Đây là định kiến mà nhiều rất người hay mắc phải”.

Từ thực tế trên, đạo diễn Ngô Quang Hải đưa ra một hệ quả tất yếu là: “Phim cổ trang Việt vốn thiếu và yếu, nay lại phải chịu thêm sức ép lớn từ những bộ phim do các cường quốc phim cổ trang như Trung Quốc, Hàn Quốc sản xuất nên việc so sánh là điều không thể tránh khỏi. Phim nước bạn được đầu tư kỹ lưỡng, sử dụng công nghệ cao ... nên thu hút khán giả là điều đương nhiên. Còn phim của ta thiếu và yếu mọi thứ nên bị quay lưng và bị đem ra so sánh cũng là điều dễ hiểu”.

Khán giả quá khắt khe?

Đành rằng việc phản biện và góp ý của khán giả là vô cùng cần thiết để một bộ phim có thể hoàn thiện hơn. Thế nhưng có vẻ như dư luận đang quá khắt khe với dòng phim vốn còn gặp nhiều khó khăn như phim cổ trang. Nhiều bộ phim do gặp phải sự phản đối của dư luận mà không thể khởi chiếu hoặc nếu “cố đấm ăn xôi” thì cũng bị chết yểu. Tiêu biểu cho trường hợp này chính là phim Mỹ nhân (sản xuất năm 2013).

Phim Long thành cầm giả ca thành công về nghệ thuật, phục trang, bối cảnh ... nhưng không thành công ở phòng vé

Được nhà nước đầu tư 16 tỉ đồng để làm phim nhưng ngay ở trailer đầu tiên, bộ phim đã vướng phải lùm xùm về trang phục (sử dụng hình ảnh nhân vật hoạt hình Vua sử tử làm bổ tử trên quan phục). Sự việc ầm ĩ kéo dài sau đó đã ảnh hưởng trực tiếp tới doanh thu vòng vé khi bộ phim của đạo diễn Đinh Thái Thụy không thể trụ lại tại các rạp quá một tuần và thu về số tiền 500 triệu đồng.

Chính sự khắt khe và tư tưởng sẵn sàng “ném đá” của dư luận đã khiến nhiều nhà sản xuất e dè hơn trong việc làm phim cổ trang. Chính đạo diễn Nguyễn Quang Dũng từng phải thốt lên đầy chua chát rằng: “Có người xem tới xem lui một bộ phim cổ trang Việt nhưng lần nào xem cũng thấy phim đầy những yếu tố ngoại lai. Tại sao vậy? Tại vì trong đầu họ chứa đầy những hình ảnh của phim nước ngoài và họ coi đó là chuẩn mực. Với những định kiến cố hữu này thì dù nhà sản xuất có cố gắng Việt hoá phim đến mấy cũng không thể nào tránh được tình trạng bị chê”.

Đồng tình với quan điểm này, đạo diễn Ngô Quang Hải nhận định: “Khi khán giả xem phim, họ thường có những nhận xét và chỉ ra một vài yếu tố giống với phim Trung Quốc và coi đó là những yếu tố lai căng. Họ dùng cái thẩm mỹ vốn bị ảnh hưởng bởi phim nước ngoài để đánh giá, so sánh và khoác cho bộ phim đó một cái áo theo ý người ta muốn.

Đạo diễn Ngô Quang Hải

Trong khi tôi tin rằng, rất ít khán giả Việt có thể chỉ ra yếu tố nào là của Trung Quốc, yếu tố nào là của Việt Nam. Họ chỉ cảm nhận thấy thế và cho rằng đó là không hay, đó là lai căng. Dường như định kiến trong tư duy người xem cũng là một nguyên nhân khiến phim việt khó đến gần với chính người Việt”.

Nói như vậy không có nghĩa chúng ta cổ súy cho việc phóng tác khi làm phim lịch sử. Nhưng qua đây nhiều người cũng thấy rằng, phim cổ trang Việt hiện còn gặp rất nhiều vấn đề khó khăn và thách thức. Từ việc thiếu những kịch bản hay, thiếu kinh phí, không có trường quay chuyên nghiệp … cho tới khâu tuyển chọn diễn viên đều không dễ dàng.

Trong khi dòng phim này ở các nước bạn phát triển rầm rộ thì ở ta, mọi chuyện vẫn chỉ đang bắt đầu. Thiết nghĩ chúng ta cũng không nên quá khắt khe với phim nước nhà. Hãy tạm coi đó là những điểm cộng (dù nhỏ bé) để khích lệ dòng phim này tiếp tục phát triển và gặt hái được nhiều thành công hơn nữa. Việc “nhặt sạn” có thể góp phần làm ra nhiều tác phẩm điện ảnh chất lượng nhưng cũng có thể giết chết nó.