Cách trung tâm Hà Nội khoảng 60km, chùa Hương (xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức) nổi tiếng là một điểm du lịch tâm linh hấp dẫn nhiều phật tử và du khách.  

Chùa Hương là cách gọi trong dân gian, ngoài ra danh thắng này còn có tên gọi khác là Hương Sơn. Đây là một quần thể văn hóa - tôn giáo của Việt Nam, gồm hàng chục ngôi chùa thờ Phật được xây dựng quy mô vào khoảng cuối thế kỷ XVII. Không chỉ thu hút du khách mùa lễ hội (tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch hằng năm), chùa Hương còn là một danh lam thắng cảnh đẹp, đặc biệt nên thơ mỗi độ thu về.

Khác với mùa lễ hội, người đông như nước, khói hương nghi ngút, chùa Hương vào dịp này rất thanh vắng. Khung cảnh thơ mộng với dòng suối Yến nở đầy hoa súng tím, những cánh đồng lau trắng muốt, như gọi mời du khách vãn cảnh, tham quan.

Mùa thu, suối Yến đẹp như một bức tranh thủy mặc, trong xanh và yên bình hơn. Xuôi hai bên bờ suối là những vạt hoa súng nở rộ trong nắng sớm. Những con thuyền nhỏ được chèo tay, đưa du khách chầm chậm đi vãn cảnh. Một khung cảnh thanh bình mênh mông với trời xanh, mây trắng, non xanh, nước biếc làm say lòng người.

Nhiều du khách lại thích thuê thuyền đi vào các lạch nhỏ dưới chân núi để thưởng thức cảm giác bình yên, xung quanh chỉ có mây và nước. 

Suối Yến mùa hoa súng còn là điểm đến của những người yêu nhiếp ảnh. Muốn ngắm hoa súng nở phải dậy thật sớm, đi thuyền vào đến suối Yến trong khoảng từ 5-9h sáng. Đó là thời điểm hoa nở đẹp nhất, đến trưa chiều, hoa dần khép cánh nghỉ ngơi, đợi chờ ánh dương ngày mới. Cứ mỗi độ thu về là thời điểm hoa súng nở rộ, thu hút du khách đến ngắm hoa, chụp ảnh và tận hưởng không khí trong lành tươi mát.  

Bên cạnh cảnh sắc tự nhiên, người dân địa phương còn tạo nên những khung cảnh nên thơ với chiếc cầu tre xinh xắn, những chiếc thuyền hoa để phục vụ du khách muốn chụp ảnh hay nhận đặt những bữa ăn thôn dã. Đây cũng là nguồn thu nhập đáng kể cho dân địa phương lúc nông nhàn. 

Vào thu, chùa Thiên Trù yên ả trong nắng nhẹ, mang vẻ thanh tịnh giữa mùi hương trầm bảng lảng, lặng lẽ, trầm tư giữa bạt ngàn cây cối xanh tươi. Đó là khung cảnh hiếm gặp được khi đến chùa Hương mùa lễ hội. 

Tọa lạc trên thềm núi Lão, được xây dựng từ đời Vua Lê Thánh Tông (1460-1497), chùa Thiên Trù được ví như một lâu đài nguy nga, tráng lệ “biệt chiếm nhất Nam thiên” giữa núi rừng Hương Sơn. 

Theo một số sử ký còn lưu lại, có chuyện kể rằng trong một chuyến tuần thú phương nam lần thứ hai, Vua Lê Thánh Tông cùng tướng sĩ qua vùng núi Hương Sơn nghỉ lại ở thung lũng núi Lão và cho quân lính thổi cơm ăn. Trong lúc thưởng ngoạn cảnh sắc thiên nhiên, Vua xem thiên văn thấy vùng này ở vào vị trí của sao Thiên Trù nên nhân đấy nhà Vua đặt tên cho thung lũng này là Thiên Trù.  

Không bon chen, xô bồ, đường lên động Hương Tích vắng lặng, thỉnh thoảng mới bắt gặp một nhóm du khách. Xa xa tiếng chuông chùa ngân vang chầm chậm. Động Hương Tích giờ đây như chốn thần tiên nơi hạ giới, ngập tràn không khí mát lạnh, tiếng chim hót líu lo. Giữa thanh vắng, không nghi ngút khói hương, chỉ còn lại khách lãng du và tiếng dòng nước tí tách chảy tràn trên thạch nhũ tuyệt đẹp.

Réo rắt suối đưa quanh
Ven bờ ngọn núi xanh
Dịp cầu xa nho nhỏ:
Cảnh đẹp gần như tranh.

(Chùa Hương - Nguyễn Nhược Pháp)

Không chỉ là chốn Phật môn linh thiêng bậc nhất nước Nam, chùa Hương mùa nào cũng đẹp. Mỗi mùa là một bức tranh, một cảnh sắc riêng khiến lòng người say mê. Nhưng đến chùa Hương mùa thu, trong cái nắng dịu nhẹ như mật, không khí mát mẻ, trong lành, du khách được tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp nên thơ của danh thắng này.