Tam Cốc- Bích Động, "Vịnh Hạ Long trên cạn" ở Ninh Bình

Tam Cốc - Bích Động được biết đến với những cái tên nổi tiếng như "Vịnh Hạ Long trên cạn" hay "Nam thiên đệ nhị động".

Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động hiện có diện tích tự nhiên là 350,3ha, nằm cách quốc lộ 1A 2km, cách thành phố Ninh Bình 7km, cách thị xã Tam Điệp 9km. Nơi đây còn được biết đến với những cái tên nổi tiếng như "Vịnh Hạ Long trên cạn" hay "Nam thiên đệ nhị động". Toàn khu vực bao gồm hệ thống các hang động núi đá vôi và các di tích lịch sử liên quan đến triều đại nhà Trần nằm chủ yếu ở xã Ninh Hải, Hoa Lư, Ninh Bình. 

Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động gồm có nhiều tuyến tham quan du thuyền, đi xe đạp và đi bộ nối khoảng gần 20 điểm du lịch. Các tuyến du lịch chính tại đây gồm:

Tam Cốc - đền Thái Vi - động Thiên Hương

Đây là tuyến du thuyền được khai thác đầu tiên ở khu du lịch Tam Cốc - Bích Động. Thuyền sẽ đưa du khách trên dòng sông Ngô Đồng uốn lượn qua các vách núi, hang xuyên thuỷ, cánh đồng lúa.

Tam Cốc có nghĩa là "ba hang", gồm hang Cả, hang Hai và hang Ba, cả ba đều được tạo thành bởi dòng sông Ngô Đồng đâm xuyên qua núi. Hang Cả dài 127m, xuyên qua một quả núi lớn, cửa hang rộng trên 20m, có nhiều nhũ đá rủ xuống với muôn hình vạn trạng. Hang Hai cách hang Cả gần 1km, dài 60m, trần hang có nhiều nhũ đá rủ xuống rất kỳ lạ. Hang Ba gần hang Hai, dài 50m, trần hang như một vòm đá, thấp hơn so với hai hang kia.

Đền Thái Vi là nơi thờ vua Trần Thái Tông và Trần Thánh Tông, tướng Trần Hưng Đạo và Trần Quang Khải, cùng hoàng hậu Trần Thị Dung. Có thể đi bộ đến đền Thái Vi từ hành trình Tam Cốc hoặc theo đường bộ cách bến thuyền Tam Cốc 2km.

Động Thiên Hương nằm trên đường từ sông Ngô Đồng vào đền Thái Vi, là một động khô và sáng nằm ở lưng chừng núi, có độ cao so với mặt đất khoảng 15m. Động cao khoảng 60m, sâu 40m, rộng 20m, đỉnh rỗng nên còn có tên là động Trời. Trong động có miếu thờ bà Trần Thị Dung là vợ vua Lý Huệ Tông, người đã truyền cho nhân dân xã Ninh Hải nghề thêu ren.

Bích Động - Xuyên Thủy Động

Bích Động có nghĩa là "động xanh", nằm cách bến Tam Cốc 2km, cái tên này do tể tướng Nguyễn Nghiễm, thân phụ của đại thi hào Nguyễn Du đặt vào năm 1773. Bích Động được mệnh danh là "Nam thiên đệ nhị động", tức là động đẹp thứ nhì trời Nam (đứng sau động Hương Tích ở Hương Sơn và đứng trước động Địch Lộng ở Kẽm Trống). Phía trước động là một nhánh sông Ngô Đồng uốn lượn bên sườn núi, bên kia sông là cánh đồng lúa. Chùa Bích Động được dựng từ đầu đời nhà Hậu Lê, là một ngôi chùa cổ gắn với núi đá mang đậm phong cách Á Đông. Trong chùa có quả chuông lớn được đúc từ thời vua Lê Thái Tổ, mộ tháp các vị hòa thượng có công xây dựng chùa. Thời Lê Hiển Tông (1740-1786), chùa được trùng tu mở rộng thêm, bao gồm chùa Hạ, chùa Trung, chùa Thượng, trải ra trên ba tầng núi.

Xuyên Thủy động là một động tối và ngập nước nằm dọc theo chiều dài Bích Động, như 1 đường ống hình bán nguyệt bằng đá dài khoảng 350m uốn lượn từ Đông sang Tây. Bình quân bề rộng của động là 6m, chỗ rộng nhất là 15m. Trần và vách động thường bằng phẳng, tạo hóa như xếp từng phiến đá lớn thành mái vòm cung, bán nguyệt với muôn hình vạn trạng. Lối vào Xuyên Thủy động ở phía sau núi, đối diện với đường vào Bích Động. Tại điểm kết thúc hành trình Xuyên Thủy động, du khách có thể leo núi để tới động và chùa Bích Động.

Động Tiên - Chùa Linh Cốc

Động Tiên là động khô đẹp của khu du lịch Tam Cốc - Bích Động, nằm cách chùa Bích Động gần 1km, gồm có ba hang lớn, rộng và cao. Trần động có nhiều vân đá, nhũ đá rủ xuống lấp lánh nhiều màu sắc trông như những rễ cây lớn, với những hình dáng kỳ thú như cây tiền, cây thóc, ông tiên, cô tiên, voi, sư tử, hổ, kỳ đà, rồng, đại bàng, và cả những đám mây bay lượn nhiều màu sắc. Những khối đá trong động khi gõ vào sẽ tạo ra nhiều loại âm thanh rất lạ.

Chùa Linh Cốc nằm trong núi chùa Móc, có từ triều vua Trần Thánh Tông. Sân chùa rộng ở ngay chân núi, hai bên sân có nhà thờ tổ. 3 gian quay hướng Tây Bắc, đặt tượng thờ thánh tăng là đức A Nam Đà và đức tổ tây là người Ấn Độ. Nhà trai 5 gian, quay hướng đông nam. Điện Mẫu quay lưng vào sườn núi, hướng Tây Nam, được xây dựng theo kiểu chữ "Tam". Hậu cung là một gian thờ Tam Toà Thánh Mẫu gồm: Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Liễu Hạnh. Thiêu hương gồm 3 gian thờ Công Đồng Thánh Mẫu, Tiền Đường 5 gian, gian cuối bên tay trái có treo quả chuông. Sau khi thắp hương xong du khách sẽ đi vào Động Tiên ở phía sau chùa.

Mức giá vé tham quan danh lam thắng cảnh tại Tam Cốc - Bích Động là 120.000đ/người lớn và 60.000đ/trẻ em. Du khách tới đây nếu muốn tham quan các điểm du lịch trên bờ có thể thuê xe đạp, còn tuyến đi thuyền thì phải mất phí để đi đò. Mức giá là 150.000đ cho một chuyến đò, với quy định là chở 4 khách/chuyến với khách Việt Nam và 2 khách/chuyến với khách nước ngoài.