Ngành nội dung số loay hoay chống vi phạm bản quyền trên Internet

Việt Nam hiện chưa có quy trình và bước đi cụ thể để giải quyết các khiếu nại về vi phạm bản quyền trên môi trường số. Biện pháp chặn dòng tiền quảng cáo tới các trang vi phạm bản quyền cũng được nói đến nhiều, bằng cách tắt nguồn tiền đi các trang web vi phạm không còn nguồn để sống.

Bùng nổ vi phạm bản quyền trên Internet

Việt Nam đã có hệ thống quy định pháp luật đáp ứng yêu cầu bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan tại quốc gia và hội nhập quốc tế. Các cam kết tham gia WTO của Việt Nam, các điều ước quốc tế có hiệu lực tại Việt Nam đã và đang từng bước được thực hiện có kết quả, bảo vệ được quyền lợi của công dân và thực hiện nghĩa vụ pháp lý khi sử dụng tác phẩm của công dân, pháp nhân các nước thành viên.

Mặc dù vậy kỷ nguyên số và Internet đem lại nhiều cơ hội, dễ dàng tiếp cận đến tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng vào bất kỳ thời gian nào, địa điểm nào do người xem tự lựa chọn nhưng cũng đặt ra cho những đơn vị sản xuất nội dung số những thách thức làm thế nào để bảo hộ được quyền tác giả, quyền liên quan nói chung và quyền của tổ chức phát sóng nói riêng trong môi trường số, Internet.

Trước xu thế xem các nội dung thể thao, phim, giải trí qua Internet và mạng xã hội ngày càng tăng thì những thách thức của hành vi xâm phạm bản quyền là mối quan tâm hàng đầu của các nhà sản xuất nội dung. Đơn cử, trong năm 2018 chỉ trong vòng 10 ngày có bản quyền ASIAD 2018, Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC đã phát hiện và cảnh báo hơn 10.000 tài khoản mạng xã hội vi phạm bản quyền. Trong suốt kỳ World Cup 2018, đã có hàng nghìn trường hợp vi phạm bản quyền bị phát hiện và cảnh báo, trong đó nhiều nhất là vi phạm trên môi trường mạng xã hội.

Theo báo cáo của VTV, trong tháng đầu tiên phát sóng hai bộ phim "Người phán xử" và "Sống chung với mẹ chồng", có trên 400 trang Facebook và kênh YouTube vi phạm bản quyền. Các giải bóng đá của K+, VTVcab có bản quyền đều bị nhiều tài khoản mạng xã hội vi phạm. Điển hình nhất là hồi tháng 5/2017, VTVcab đã bị cắt sóng giải bóng đá Champions League và Europa League do bị các đơn vị khác xâm phạm bản quyền trên Internet, sau đó K+ mua lại gói bản quyền này nhưng ngay sau khi vừa lên sóng đã bị xâm phạm trên nhiều trang mạng và App OTT.

Xoilac.TV một kênh vi phạm bản quyền nhiều chương trình thế thao.

Cần sử dụng biện pháp công nghệ phát hiện và xử lý vi phạm bản quyền

Câu hỏi đặt ra là, các nhà sản xuất nội dung số, các đài truyền hình phải làm thế nào để bảo vệ được bản quyền của mình trên môi trường số. Theo ý kiến của các chuyên gia, bên cạnh việc xử lý bằng pháp lý thì các nhà cung cấp dịch vụ nội dung số có chiến lược riêng trong bảo vệ bản quyền. Giống các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài tự đưa ra chính sách riêng để đảm bảo quyền của chủ sở hữu quyền trên đó.

Ví dụ, cả hai kênh Facebook và YouTube có động thái quyết liệt để bảo vệ người dùng. Họ dùng công nghệ để phát hiện và xử lý vi phạm như ban hành một quy trình, bao gồm: báo cáo vi phạm - gỡ vi phạm - thông báo cho chủ sở hữu quyền - cho phép kháng nghị.

Họ cũng có các công cụ phát hiện vi phạm như: Gắn cờ (đánh dấu nội dung có thể có dấu hiệu vi phạm). Hoặc cho phép người dùng quét các nội dung của mình trước khi đưa lên để bảo vệ, hoặc dừng đưa lên nếu phát hiện trùng khớp với nội dung đã được đăng ký bảo vệ bản quyền. Đồng thời, tạo ra thư viện lưu trữ những nội dung người dùng muốn được bảo vệ bản quyền, hoặc người dùng có thể quét nội dung video và so sánh với các nội dung có trong cơ sở dữ liệu bảo vệ bản quyền.

Các nhà sản xuất nội dung số Việt Nam nên sử dụng nhiều hơn những giải pháp về công nghệ. Bởi vì các cơ chế về xử phạt hành chính, kiện ra tòa dân sự quy trình giải quyết khá lâu, khi xử lý xong thì thiệt hại cũng rất lớn. Trong khi đó vi phạm bản quyền trên môi trường số diễn ra rất nhanh. Ví dụ, với một trận bóng đá, sau khi livestream trên mạng xã hội, từ khi bị báo cáo cho đến lúc bị gỡ đã tồn tại vài tiếng. Nhưng nếu qua đường thủ tục hành chính có khi phải mất vài ngày hoặc vài tuần. Do đó, dùng biện pháp công nghệ sẽ hỗ trợ tốt hơn cho bảo vệ bản quyền.

Một biện pháp nữa là phải tăng cường trách nhiệm của các ISP trong việc ngăn chặn các trang có nội dung vi phạm. Ví dụ, trong kỳ ASIAD 2018 vừa qua, Bộ TT&TT đã chỉ đạo các nhà mạng chặn 18 trang vi phạm bản quyền ASIAD thành công.

Vẫn còn khoảng trống về pháp lý khi xử lý vi phạm bản quyền trên Internet

Tuy nhiên, các ISP có thể gặp rủi ro vì vẫn còn những khoảng trống pháp lý khi phát sinh khiếu kiện về xử lý chặn các trang vi phạm của ISP. Ví dụ, các trang cá độ bóng đá vi phạm bản quyền rất rõ. Nhưng có một số trang chỉ có một số nội dung vi phạm bản quyền lẫn vào các nội dung không vi phạm, vậy thì quy trình xử lý các vi phạm này thế nào. Hoặc có những tài khoản bị báo cáo nhiều nhưng liệu các báo cáo này có giả mạo thì sao, khi đó chủ sở hữu quyền có thể kiện ra tòa thì tòa án sẽ giải quyết trường hợp này ra sao?

Việt Nam hiện chưa có quy trình và bước đi cụ thể để giải quyết các khiếu nại về vi phạm bản quyền trên môi trường số, phần xử lý tranh chấp cũng thiếu quy định. Biện pháp chặn dòng tiền quảng cáo tới các trang vi phạm bản quyền cũng được nói đến nhiều trong thời gian gần đây, bằng cách tắt nguồn tiền đi các trang web vi phạm không còn nguồn để sống nữa. Tuy nhiên, đây là cơ chế mang tính dân sự nhiều hơn, các hiệp hội cần đóng vai trò trong việc công bố báo cáo các trang vi phạm, ai đang quảng cáo trên đó. Với phương thức công khai này thì một doanh nghiệp làm ăn đàng hoàng sẽ không quảng cáo trên các trang vi phạm bản quyền. Hệ quả là các trang vi phạm bản quyền bị sụt giảm nguồn thu sẽ không còn là mảnh đất béo bở cho những người muốn kiếm tiền theo cách này nữa.

Trong năm 2018, hàng loạt các hội thảo, tọa đàm liên quan đến bảo vệ các chương trình phát sóng đã được tổ chức nhằm nhằm nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành các quy định pháp luật về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan, trong đó có quyền của tổ chức phát sóng và đưa ra các giải pháp hữu hiệu.

Những hội thảo về bản quyền sẽ giúp nâng cao ý thức tôn trọng bản quyền với người dùng, đồng thời giúp các cơ quan chức năng và đơn vị kinh doanh có được những giải pháp hữu hiệu nhằm ngăn chặn, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm bản quyền. Từ đó, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức phát sóng và cũng là đảm bảo quyền được tiếp cận, thụ hưởng các chương trình phát sóng hợp pháp có giá trị và đẳng cấp cho khán giả.