Sống chung với “lũ” dậy thì

Bố mẹ mệt mỏi vì con trốn học, yêu sớm, đua đòi bạn bè, trộm tiền tiêu vặt...

Làm bố mẹ những cục cưng “bỗng dưng giỏi cãi” mùa dậy thì thật chẳng khác gì sống chung với lũ. Sơ ý hoặc không bình tĩnh là muốn khùng với nhau vì mâu thuẫn dạy còn tuổi “ổi ương” này ngay.

Bố mẹ chiến tranh vì con dậy thì trở tính

Sếp cơ quan cũng còn phải bó tay, xuống nước thông cảm cho mấy nhân viên bỗng dưng tâm tính thất thường, ít nhạy cảm với thời tiết nhưng vui buồn cau có đổi màu xoành xoạch tùy diễn biến khôn dại bất thường của mấy con “Trời” tuổi ô mai đắng ở nhà. Bố mẹ chúng nó đâm ra kinh niên mất ăn mất ngủ. Sinh bệnh từ tinh thần đến thể chất vì đám choai choai này.

Nhà cửa xáo tung không chỉ vì hành vi trái tính của con mà vì chính ở bố, mẹ và những phát sinh mâu thuẫn trực tiếp ở bố mẹ dù nguyên nhân… rất xa mới là do con.

Bố mẹ lúng túng trước biến đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì ở con, mà chủ yếu là sốc trước những biểu hiện như con nói dối, chểnh mảng học hành, trốn học, yêu sớm, cãi bố mẹ, đua đòi bạn bè, trộm tiền để tiêu vặt, chơi game, rơi sâu vào trạng thái trầm uất vì con “hư”, ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống cá nhân của họ, của bạn đời, tác động tiêu cực tới quan hệ vợ chồng của họ, tạo môi trường căng thẳng khiến quan hệ giữa bố mẹ và con bị cuốn vào vòng xoáy mâu thuẫn khó gỡ.

Bố mẹ ức chế, xoay ra đổ lỗi vì nhau mà con hư, nhất là “con hư tại mẹ”, đá thúng đụng nia, giận cá con chém thớt bạn đời. Cơ chế giáo dục gia đình mắc hàng loạt lỗi hệ thống kiểu sinh nắn, đùn đẩy, né tránh trách nhiệm giáo dục, không phối hợp được hoạt động dạy cọn. Người này nghiêm khắc thì người kia phản ứng chỉ trích ngay trước mặt con, hoặc bố nóng lên quát mẹ chiều con quá, mẹ lại giả vờ theo ý bố nhưng chiều giấm giúi và chì chiết bố sau lưng… Lợi dụng kẽ hở thiếu thống nhất, không cập nhật thông tin về con của bố mẹ, con sẽ tận dụng từng bên theo ý đồ tự do cá nhân của mình. Nhận ra sự mâu thuẫn của bố mẹ, con bớt nể sợ, bướng bỉnh, khó bảo hơn. Con từ chỗ chỉ trái tính do tâm lý lứa tuổi mà thành lệch lạc nhân cách thật sự, bố mẹ mâu thuẫn bé xé ra to, thù địch nhau, ly hôn chưa biết chừng.

Biết mình biết ta, trăm trận cùng hòa giải

Thực tế cú sốc khi con vào tuổi dậy thì của bố mẹ không dễ tránh nhưng chắc chắn sẽ qua được bởi nó là một sự kiện mang tính quy luật trong chiều dài đời sống gia đình.

Cú sốc này của bố mẹ một phần do bước chuyển trong hành vi của con thay đổi từ chỗ bé bỏng ngoan ngoãn, tuân thủ bố mẹ sang giai đoạn muốn được tự lập mà hành vi có xu hướng khác với cái tôi trẻ ranh trước đó, tức là làm ngược với những điều người lớn chỉ vẽ. Bố mẹ không hiểu nổi cơn sốc của mình và ngay con cũng không hiểu điều đang diễn ra với con nhưng đó chính là một quá trình tìm hiểu chính con hình thành cá tính riêng biệt của con, đồng thời bố mẹ bước vào giai đoạn mới của vai trò làm cha mẹ. Lúc này, ứng xử giáo dục của bố mẹ phải đặt trên cơ sở tốc độ biến đổi nhanh trong nhu cầu phát triển và cá tính của con hơn là chủ yếu theo khuôn mẫu giá trị sống của bản thân bố mẹ và gia đình.

Độ sốc của phụ huynh được nhấn mạnh bởi lòng xót con, lo lắng trước hình thức lệch lạc chuẩn mực sống trong các biểu hiện của con ảnh hưởng tới kết quả học tập và tương lai lâu dài của con. Sĩ diện của bố mẹ về đứa con ngoan khiến mặc cảm con hư trở thành cơn trầm uất. Sự khép kín làm nỗi buồn đau trở nên quá tải, sinh bệnh tật và rồi luôn quan hệ vợ chồng.

Sĩ diện của bố mẹ về đứa con ngoan khiến mặc cảm con hư trở thành cơn trầm uất (Ảnh minh họa)

Để vượt qua giai đoạn khó khăn nuôi dạy con dậy thì, duy trì ổn định đời sống gia đình, bố mẹ cần vượt qua cú sốc của chính mình, bình tĩnh tin rằng nếu giúp con vượt qua cú sốc của chính mình sẽ hạn chế được hệ lụy cả về cuộc đời con và quan hệ vợ chồng. Để tránh, khắc phục xung đột giữ bố mẹ trong quá trình dạy con, cần hiểu đúng việc bạn đời đổ lỗi, chán chường hoặc thiếu hợp tác không phải bao giờ cũng là sự vô trách nhiệm mà đó là biểu hiện sốc rất thường gặp khi con bắt đầu tuổi dậy thì. Mỗi đứa con có đặc tính tâm lý khác nhau và biểu hiện rối loạn hành vi dậy thì cũng khác nhau nên việc nhân biết và cơn sốc của bố mẹ cũng có thể tái phát dù là từng nuôi mọt con lớn trước đó.

Chèo lái con thuyền gia đình qua thời con khó bảo

Trước hết cần loại trừ mặc cảm con hư và phân biệt rõ đó là những trải nghiệm mang tính thử sai trong quá tình trưởng thành. Bố mẹ sẽ có vai trò hướng đạo bằng lạt mềm chứ không phải xích sắt. Kể cả những “trả giá” nào đó trong khuôn khổ không quá nguy hại cũng không có gì khủng khiếp so với cả một cuộc đời con. Tình yêu và sự thừa nhận giá trị của cách chung sống từ phía bố mẹ vẫn luôn là điều chúng cần để lớn lên.

Xác định trách nhiệm giáo dục là trách nhiệm chung của vợ và chồng, tuyệt đối tránh đổ lỗi, đùn đẩy trách nhiệm, bé xé ra to dẫn tới mất cơ hội hợp tác dạy con, thậm chí gây vết hằn oán trách khó xóa trong lòng nhau, nguy cơ chưa thể lường hết cho tình cảm vợ chồng. Từng được giáo dục theo cách khác nhau nên bố mẹ tất nhiên sẽ có quan đểm riêng về cách dậy dỗ thế hệ sau. Nếu áp đặt quan điểm dạy con cho bạn đời thì không phải là thực hiện mong muốn con được phát triển toàn diện.

Điều quan trọng nhất là các bậc cha mẹ phải xác định được mình mong muốn con trở thành như thế nào để cùng thống nhất về cách dạy dỗ, từ việc định hướng cho con đến hợp đồng tác chiến bên lệnh ngầm, bên bình tĩnh hơn thì trực tiếp xử lý cùng con, bàn bạc phân công thường xuyên phần “kẻ đấm người xoa”, vai trò đưa đón, kiểm soát con và giáo dục con, phối hợp với nhà trường tìm hiểu nhóm bạn…

Vợ chồng thống nhất cách dạy con sẽ giúp nhau vượt qua mặc cảm thất bại và bạn đời, hỗ trợ nhau, chống quá tải khi trách nhiệm dạy con dồn lên vai một người dễ dẫn tới stress rất nặng, suy sụp và thất bại trong uốn nắn, giúp đỡ con. Hai người sẽ làm điểm tựa cho nhau, kiềm chế khi sốc hay khi một bên mềm yếu, nản trong việc dạy con. Nếu chưa đồng ý vẫn cần tôn trọng nhau, tối kỵ xúc phạm nhau trước mặt con cái hay lôi kéo con về phía mình, luôn tỏ ra thống nhất quan điểm trước mặt con để chúng có niềm tin, dù chỉ ngấm ngầm thừa nhận, là dù sao bố mẹ đã cùng nghĩ thế thì ắt là đúng và chúng giữ nguyên được niềm tôn trọng bố mẹ.

Khi con có biến đổi thể hình, dấu hiệu dậy thì như xuất tinh, hành kinh và yêu sớm là lúc bố mẹ cần phân công vai trò giáo dục giới tính và chia sẻ phù hợp.

Bố mẹ em cũng rất nên cởi mở chia sẻ và phối hợp với giáo viên, người thân khác như ông bà, họ hàng… để nhận được lời tư vấn phù hợp, hỗ trợ giúp đỡ con.

Chung vai chia sẻ gánh trách nhiệm làm bố mẹ trong một thời kỳ khó khăn cả của con và gia đình cũng là một cách gây dựng, giữ gìn hạnh phúc. Hai bên có cơ hội chia sẻ và hiểu nhau hơn, thể hiện trách nhiệm, tình yêu thương với gia đình, bạn đời. Qua đây tình cảm vợ chồng lại được củng cố và chín đằm hơn, đúng nghĩa chia ngọt sẻ bùi.