“Bước ngoặt” bất ngờ trong hành trình “gột rửa” tiếng oan

43 năm trước, ông Thêm từng mang phận tử tù. Đằng đẵng gần nửa thế kỷ, thân phận ấy tưởng sẽ theo ông đến lúc nhắm mắt xuôi tay.

Ông Thêm cùng người thân dự buổi lễ xin lỗi chiều 11/8

Chiều 11/8, cả gia đình ông Trần Văn Thêm (80 tuổi, trú xã Yên Phụ, huyện Yên Phong, Bắc Ninh) rưng rưng nước mắt xúc động trong lễ công bố quyết định đình chỉ bị can và xin lỗi của ngành Tư pháp. 43 năm trước, ông Thêm từng mang phận tử tù. Đằng đẵng gần nửa thế kỷ, thân phận ấy tưởng sẽ theo ông đến lúc nhắm mắt xuôi tay. Nhưng rồi, pháp luật nghiêm minh đã giúp ông rửa sạch tiếng oan...

Vụ án oan lịch sử

Để hiểu rõ hơn hành trình đi tìm công lý đằng đẵng của ông Trần Văn Thêm và gia đình, cần quay trở lại mốc thời gian 46 năm trước. Đó là đêm 23/07/1970. Theo hồ sơ vụ việc, ông Thêm và người em họ là ông Nguyễn Khắc Văn cùng nhau đi bán thuốc lào và mua quả trám đen. Khi về tới địa bàn xã Đông Tĩnh, huyện Tam Dương (Vĩnh Phú) thì trời tối nên cả hai vào chòi ven đường để ngủ. Khoảng 1h sáng, khi đang ngủ thì ông Thêm thấy choáng váng vì ai đó đã đập búa vào đầu mình. Cùng lúc, tên cướp cũng đã kịp đập một nhát vào đầu ông Văn.

Vẫn còn chút tỉnh táo, anh em ông Thêm chống trả quyết liệt. Tên cướp thấy vậy liền lao xuống sông mất dạng. Thời điểm này, dân làng nghe tiếng kêu cứu chạy đến. Tại hiện trường, trên tay ông Thêm vẫn cầm chiếc cọc thồ dính máu. Cả hai được đưa vào bệnh viện cấp cứu nhưng ông Văn đã tắt thở trên đường. Sau đó, ông Thêm bị cơ quan tố tụng tỉnh Vĩnh Phú cáo buộc giết em họ để cướp của.

Năm 1973, TAND tỉnh Vĩnh Phú (nay là tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ) xét xử sơ thẩm và tuyên phạt ông Thêm tử hình về hai tội Giết người và Cướp tài sản. Bất chấp việc tại phiên tòa, ông Thêm kêu oan và trình bày ông cũng là nạn nhân như những gì đã diễn ra. Một năm sau, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại Hà Nội bác kháng cáo kêu oan của ông và y án tử hình. Cuối năm 1975, ông Thêm được giám thị trại giam Đức Phú gọi ra khỏi phòng biệt giam để đi thực nghiệm hiện trường. Khi ra đến hiện trường, ông mới biết là có nghi phạm khác bị bắt và khai nhận hành vi giết chết ông Văn cũng như đánh ông bị thương.

Sau đó, ông Thêm được đưa về trại giam của Bộ Công an ở Hà Nội. Hai ngày sau, ông được một cán bộ giải thích là do có vết thương ở đầu nên ông được cấp giấy miễn lao động nặng và được đưa ra Bến xe Gia Lâm để bắt xe khách về nhà ăn Tết với gia đình. Từ đó, không ai đoái hoài gì đến ông nữa.

Tại buổi lễ diễn ra chiều 11/8, ông Thêm chấp nhận lời xin lỗi từ Phó Chánh án TAND Tối cao Trần Văn Tuân (người thay mặt cơ quan tố tụng – PV). Tuy nhiên, ông không quên xúc động kể lại nỗi khổ 43 năm mang thân phận tử tù. Quãng thời gian ấy, cũng chính là chuỗi ngày dài đằng đẵng ông và gia đình vác đơn kêu oan khắp nơi. Thế nhưng hết lần này đến lần khác, câu trả lời ông nhận được đều không như mong đợi.

Lưới trời lồng lộng

Cũng trong buổi lễ xin lỗi tràn đầy những giọt nước mắt sung sướng, ông Thêm không quên dành lời cảm ơn tới luật sư Vũ Trần Lợi. Theo ông Thêm, luật sư Lợi chính là người giúp ông gỡ bỏ oan khuất đeo đẳng gần nửa thế kỷ này. Cũng từ lời cảm ơn của ông Thêm, dư luận mới biết thêm về “bước ngoặt” làm sáng tỏ một vụ án đầy oan khuất.

Theo lời kể của gia đình ông Thêm bên lề buổi lễ thì sau nhiều thập kỷ kêu oan, hy vọng của gia đình cũng dần vơi cạn. Đúng lúc ấy (năm 2014), ông Thêm gặp luật sư Vũ Văn Lợi khi vị luật sư này đang tham gia bào chữa trong một vụ án ở huyện Yên Phong (tỉnh Bắc Ninh). Sau khi nghe ông Thêm kêu oan, luật sư Lợi đã nhận hồ sơ và hứa giúp đỡ.

Sau nửa năm nghiên cứu hồ sơ, LS Lợi vẫn không tìm thêm được manh mối nào. Giữa lúc đó, tháng 9/2014, ông bất ngờ nảy ra suy nghĩ: Công an Bắc Ninh có thể còn lưu trữ tài liệu về vụ án năm xưa của ông Thêm. Ngay sau đó, LS Lợi đã gửi công văn tới giám đốc Công an tỉnh Bắc Ninh đề nghị xác minh và cung cấp hồ sơ liên quan đến vụ án ông Trần Văn Thêm. Cuối năm 2014, phòng hồ sơ Công an tỉnh Bắc Ninh có văn bản phúc đáp khẳng định đang lưu giữ hồ sơ vụ án Giết người mà bị can trong vụ án có tên Trần Văn Thêm.

Ngay lập tức, LS Lợi đã cử nhân viên tới Công an tỉnh Bắc Ninh để tiếp nhận, sao chụp hai bản án liên quan đến vụ án ông Thêm. Chính từ hai bản án này, nội dung vụ án đã dần dần được sáng tỏ. Các cơ quan tố tụng trung ương vào cuộc và xác định ông Thêm thật sự bị oan. Cùng có mặt trong buổi lễ xin lỗi tổ chức công khai hôm 11/8, luật sư Lơi cho biết: “43 năm mang phận tử tù, nỗi khổ ấy của ông Thêm không bút mực nào tả xiết. Buổi lễ xin lỗi và công bố kết luận chính thức về vụ oan sai này vừa giúp trả lại công bằng cho gia đình ông Thêm, vừa giúp người dân thêm tin tưởng vào sự nghiêm minh của luật pháp”.

“Trước mắt, tôi cùng gia đình ông Thêm sẽ chờ công bố kết luận chính thức về vụ oan sai và buổi xin lỗi công khai đối với ông vào sáng 11-8. Tiếp đó, chúng tôi sẽ tiến hành các thủ tục cần thiết để yêu cầu cơ quan tố tụng bồi thường oan. Tôi thật sự mừng cho ông Thêm cùng gia đình. 43 năm mang thân phận tử tù oan khiên, tôi những nghĩ chắc không nỗi khổ nào hơn thế...” - LS Lợi nói.

Chưa quan tâm đến chuyện đòi bồi thường

Hơn 40 năm vác đơn kêu oan cũng là từng ấy thời gian ông Thêm mang tiếng tử tù, là kẻ sát nhân giết em họ cướp của. Tai tiếng ấy khiến các con cháu ông và cả dòng họ ông cũng phải chịu khổ sở theo. Cũng bởi nỗi day dứt quá nhiều năm dồn nén, nên khi biết được minh oan, con cháu và người thân của ông Thêm cũng không thể cầm được nước mắt.

Gặp mặt báo chí, ông Thêm rưng rưng bảo: “Tôi may mắn khi trước lúc nhắm mắt xuôi tay được trả lại sự trong sạch. Nhưng giá như, điều này đến sớm hơn thì vợ chú Văn (nạn nhân Nguyễn Khắc Văn – PV) không phải mang nỗi day dứt, hận thù ra đi. Càng nghĩ, tôi lại càng đau đớn. Hai gia đình xưa kia thân thiết là thế mà mấy chục năm không hề qua lại với nhau. Giờ án oan trên đầu tôi được làm rõ, tôi chỉ mong các cháu bên nhà chú Văn thấu hiểu, để hai gia đình hàn gắn tình cảm lại như xưa”.

Ôm chặt vai cha, vỡ òa trong cảm xúc hạnh phúc, anh Trần Văn Thảo lại nghẹn ngào khi được chúng tôi hỏi về chuyện bồi thường: “Mấy chục năm qua ông cụ sống mà như chết. Chuyện bồi thường oan sai gia đình tôi không quá quan trọng. Mừng nhất là cha tôi được thanh thản, gia đình tôi với gia đình chú Văn hàn gắn với nhau”.